در جلد اول حقوق زن و مرد، مباحث استاد شهید مطهری درمورد مسائل مبنایی که پایه حل شبهات مربوط به حقوق زن است آورده شده. ایشان ضمن تأکید بر جایگاه انسانی زن در اسلام بر نهضت عجولانه غرب در احقاق حقوق زن که با نادیده گرفتن تفاوتهای طبیعی زن و مرد، مصائب و مشکلات زیادی را برای جنس لطیف به ارمغان آورده تاخته اند و عنوان کردند که تساوی حقوق زن و مرد که مورد قبول اسلام است لزوما با لحاظ تفاوتها و عدم مشابهت ها قابل پیاده شدن است.

از آنجا که زن و مرد در انسانیت برابرند و در جنسیت مختلف، جنبه مشترک حقوق و تکالیف مشترک و جنبه مورد اختلاف حقوق و تکالیف مختلف را موجب می‏شود و تخلف از هرکدام مستلزم تبعیض است. لذا آنچه در غرب تحت عنوان تساوی حقوق مطرح می‏گردد و تفاوت‏های طبیعی زن و مرد نادیده گرفته می‏شود، صرفاً تشابه حقوق است نه تساوی آن.

استاد شهید مطهری براساس تفاوت‏های طبیعی زن و مرد و مبتنی بودن نظام خانواده بر قوانین طبیعی که به شبهاتی که حول محور قوانین مربوط به زنان و خانواده در اسلام وضع شده است، پاسخ می‏دهد. در این میان مسائل و شبهاتی که مربوط به تشکل خانواده و مسائل مالی فرع بر آن است در جلد دوم مطرح می‏گردد. از جمله:

چرا مرد به خواستگاری زن می‏رود نه برعکس؟ و چرا مرد ملزم به پرداخت مبلغی در حین ازدواج است؟ گویی زن به مثابه کالایی انتخاب و خریداری می‏شود! چرا زن حق خروج از خانه بدون اجازه همسر را ندارد و به او نفقه تعلق می‏گیرد؟ چرا ارث و دیه زن نصف مرد است؟ و نهایتاً چرا کلید خاتمه روابط زناشویی (طلاق) به دست مرد داده شده است؟

در این کتاب به شبهاتی که به شکل‏های غیر رایج‏تر ازدواج؛ یعنی ازدواج موقت و چندهمسری وارد میشود پرداخته شده است. برخی افراد ازدواج موقت و تعدد زوجات را حق گزافی اسلام به نفع مرد تلقی می کنند و ناشی از نگاه شیء گرایانه به زن می دانند. استاد شهید بر اساس ضرورت‏های اجتماعی (نه حقوق مردانه) که در گذشته وجود داشته و تا کنون هم استمرار داشته و یا بعضا مضاعف شده ‏اند به این شبهات پاسخ داده‏ اند.

در این کتاب مبتنی بر مبانی حقوق زن که پیشتر مطرح گردید به دیدگاه اسلام درمورد جایگاه زن در خانواده و اجتماع پرداخته شده است. استاد شهید در این کتاب ضمن عنوان کردن نقش بی بدیل زنان در انقلاب اسلامی ایران، به مسئله کیفیت قبول شهادت زن پرداختند و علت آن را میل اسلام به عدم ورود زن به مسائل اجتماعی دانستند و ارتباط آن با «نقص عقل» را نفی کردند. در ادامه ادله قضاوت و مرجعیت زن را به تفصیل مطرح نمودند.

آیا در میان ملل دیگر قبل از اسلام حجاب بوده است؟

فلسفه پوشش چیست؟ چه موجبی سبب شده که میان جنس زن و مرد حریم و حائل قرار دهند؟

آیا حجاب از زن سلب آزادی نمی کند؟ آیا سبب رکود فعالیت های زن نمی شود؟

آیا التهاب ها از جانب مردان را افزایش نمی دهد؟

و بسیاری از سوال های دیگر همه و همه در این جلد پاسخ داده می شود.